O Tσίπρας γράφει το βιβλίο του και...όλη η Ελλάδα...τρέμει!

Κριτική σε ένα βιβλίο που δεν έχει γραφτεί ακόμα, αλλά κι αν γραφτεί, θα είναι απλώς...τσιπροκιτάπι!

Ο Αλέξης Τσίπρας διαβάζει το βιβλίο που υπογράφει. Εικόνα που παρήχθη με πρόγραμμα AI.

Αλέξης Τσίπρας, Το Ταξίδι των 360 μοιρών. Από τη Λέσβο στη Μυτιλήνη, από την αλήθεια στο παραμύθι, Εκδόσεις Εκδοτική Διαπλοκή και άλλες δημοκρατικές δυνάμεις, 404 σελ. κλπ

Γράφει ο Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης

Υπάρχουν βιβλία που περιμένουμε με ανυπομονησία, γιατί ξέρουμε πως θα μας δώσουν νέα γνώση, συγκίνηση, προοπτική. Υπάρχουν και βιβλία που υποψιαζόμαστε ότι είναι αναμασήματα, ασκήσεις αυτοπροβολής ή συμβόλαια με εκδοτικούς οίκους. Και υπάρχει κι αυτή η κατηγορία: τα βιβλία που δεν έχουν γραφτεί ποτέ, ούτε πρόκειται να γραφτούν – απλώς θα υπογραφούν.

Η ανακοίνωση ότι ο κ. Τσίπρας ετοιμάζει το «πόνημά» του, ανήκει ακριβώς σε αυτή την τελευταία κατηγορία. Και όχι, δεν είναι θέμα κακεντρέχειας. Είναι απλώς θέμα στοιχειώδους λογικής.

Αφιέρωση: Στη γενιά που άλλαξε πορεία 360 μοιρών και πανηγύρισε την πρόοδο.

Προδημοσίευση

 «Ήταν βράδυ, είχα μόλις ολοκληρώσει μια σκληρή διαπραγμάτευση με τους θεσμούς. Σήκωσα το τηλέφωνο, με πήρε ο Ομπάμα. Του είπα “Γιες, μαν”, κι εκείνος κατάλαβε.»

Ακολουθεί κεφάλαιο με τίτλο «Η μάχη του Στρασβούργου» — μια σπουδαία αφήγηση όπου ο ήρωας ξεκινά από τη Γαλλία για να… πάει στο Στρασβούργο. Στην «επόμενη σελίδα» μπορεί να βρει κανείς το μνημειώδες απόσπασμα: «Κι έπειτα αλλάξαμε 360 μοίρες πορεία» [βλ. Αριστοτέλης, Περί κινήσεως].

Στο αμέσως επόμενο κεφάλαιο, με τίτλο «Από τη Λέσβο στη Μυτιλήνη», η αφήγηση αποκτά σχεδόν ομηρικές διαστάσεις.

Ο συγγραφέας ταξιδεύει, αλλά δεν είναι ποτέ σαφές αν πρόκειται για γεωγραφία ή για μυθολογία.

Η Λέσβος γίνεται η Μυτιλήνη, η Μυτιλήνη γίνεται ξανά Λέσβος και το νησί παραμένει ταυτόχρονα ακατάληπτο και ακατανόητο. Ένας χάρτης χωρίς προσανατολισμό [βλ. Στράβων, Γεωγραφικά, τόμ. Β΄].

Η ενότητα «Σκίζοντας τα μνημόνια» θυμίζει περισσότερο εγχειρίδιο μαγικής ταχυδακτυλουργίας παρά πολιτικό δοκίμιο. Η λέξη «σκίζω» εμφανίζεται 17 φορές σε δύο σελίδες, χωρίς ωστόσο να καταγράφεται καμία ενέργεια. Όπως θα έλεγε ο Τοκβίλ, «η ρητορεία χωρίς πράξη δεν είναι δημοκρατία, είναι θόρυβος» [Η Δημοκρατία στην Αμερική, σελ. 212].

Ακολουθεί το κεφάλαιο «Χάρβαρντ: Η δική μου στιγμή». Ο συγγραφέας περιγράφει την εμπειρία του να μιλά σε ένα από τα κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου. Οι φοιτητές κοιτούν απορημένοι, οι καθηγητές κρατούν σημειώσεις πάνω σε λευκές σελίδες και το ακροατήριο χειροκροτεί ευγενικά το απόλυτο τίποτα. Όπως θα έγραφε η Χάννα Άρεντ, «η κενότητα μπορεί να αποκτήσει μορφή, αρκεί να έχει μικρόφωνο» [Η Ανθρώπινη Κατάσταση, σελ. 147].

Η προδημοσίευση κορυφώνεται με το κεφάλαιο «Η διαπλοκή». Εδώ ο συγγραφέας επιχειρεί να εξηγήσει τον ρόλο των «άλλων», των «εχθρών», των «σκοτεινών δυνάμεων».

Καμία αυτοκριτική, καμία αναφορά σε προσωπικές επιλογές. Απλώς η γνωστή μέθοδος: όλοι φταίνε, εκτός από τον ίδιο. Όπως ακριβώς πράττει και ο...διάδοχος του Κυριάκος Μητσοτάκης. Ο Χομπσμπάουμ θα το ονόμαζε «Ιστορία χωρίς υποκείμενο» [Η Εποχή των Άκρων, σελ. 389].

Και, όπως κάθε καλό πολιτικό έργο, έτσι κι αυτό κλείνει με μια οραματική πρόταση για το (νεοταξικό δυστοπικό) μέλλον: «Ένας κόσμος δίκαιος, με ανάπτυξη και δικαιοσύνη για όλους». Μια φράση που θυμίζει περισσότερο τυπωμένο φυλλάδιο της ΚΝΕ παρά επίλογο βιβλίου [βλ. Μακιαβέλι, Ο Ηγεμόνας, σελ. 56, για το πώς οι ηγεμόνες αρκούνται στις ευχές].

Το μεγάλο ψέμα με σκληρό εξώφυλλο

Ένα πολιτικό βιβλίο, για να σταθεί, χρειάζεται αφήγηση, ιδεολογικό υπόβαθρο, αυτοκριτική και προτάσεις.

Το υποτιθέμενο βιβλίο του κ. Τσίπρα δεν διαθέτει κανένα από αυτά. Είναι ένα ψευδεπίγραφο κατασκεύασμα, προϊόν μιας ομάδας επιμελητών και επικοινωνιολόγων, που θα προσπαθήσει να μετατρέψει σε «έργο» την ανυπαρξία περιεχομένου.

Ο πρώην πρωθυπουργός επιλέγει να επανεμφανιστεί με τον πιο ταιριαστό του τρόπο: όχι με ένα κείμενο, αλλά με ένα ακόμα μεγάλο ψέμα.

Ένα βιβλίο που δεν γράφτηκε ποτέ, αλλά θα κυκλοφορήσει με σκληρό εξώφυλλο, ISBN και υπογραφή. Μόνο που, όπως και η πολιτική του πορεία, θα μείνει στην ιστορία όχι για όσα έγραψε, αλλά για όσα δεν μπόρεσε ποτέ να πει. Γιατί δεν είναι η τεχνητή νοημοσύνη που απειλεί τη γλώσσα και τη σκέψη μας, είναι ο ανορθολογισμός που καθιερώθηκε ως κανονικότητα.

Είναι η εποχή που οι απόφοιτοι των «μεγάλων σχολών» δεν ξέρουν να συντάξουν μια σωστή πρόταση, που οι δημόσιοι λόγοι γράφονται από φαντάσματα επιτελείων και που η άγνοια ντύνεται με κοστούμι «ηγέτη».

Σε αυτήν την εποχή, η συγγραφή δεν είναι άθλος, είναι απλώς προνόμιο τού να έχεις πρόσβαση σε έναν εκδοτικό μηχανισμό. Και το αποτέλεσμα, όπως και στην πολιτική του διαδρομή, θα είναι το ίδιο: θόρυβος αντί για λόγο, ψευδαίσθηση αντί για ιδέες, παραμύθι αντί για αλήθεια.

Το δε πιο αστείο είναι ότι πιθανόν ο ίδιος ο «συγγραφέας» δεν θα έχει διαβάσει ούτε την τελική εκδοχή. Θα αρκεί η υπογραφή στο εξώφυλλο, συνοδευόμενη από φωτογραφία με βλέμμα «στοχαστή»...