«Η δημοσιογραφία κινδυνεύει με κατάρρευση»

Προειδοποιητικό μήνυμα από δύο νομπελίστες και 9 οικονομολόγους προς τους ηγέτες του κόσμου - Ακυρώνεται στην πράξη η πληροφόρηση για ζητήματα δημοσίου συμφέροντος

Την ώρα που οι παγκόσμιοι ηγέτες συγκαλούν Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, έντεκα από τους κορυφαίους οικονομολόγους του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων δύο βραβευμένων με Νόμπελ, του καθηγητή Joseph E. Stiglitz (Τζόζεφ Στίγκλιτς) και του καθηγητή Daron Acemoğlu (Νταρόν Ατζέμογλου), απευθύνουν επείγουσα έκκληση για την αναγνώριση και την υποστήριξη της δημοσιογραφικής εργασίας στα μέσα δημοσίου συμφέροντος, στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης.

Οι «γκουρού» της οικονομίας δίνουν έμφαση στην αξία της ενημέρωσης  για την πρόοδο και την ανάπτυξη, προειδοποιώντας για τις συνέπειες που θα έχει στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον μία πιθανή «κατάρρευση της δημοσιογραφίας δημόσιου συμφέροντος».

«Η πρόσβαση σε αξιόπιστες πληροφορίες είναι ο θεμελιώδης πόρος που τροφοδοτεί την οικονομία του 21ου αιώνα», όπως «οι προηγούμενες εποχές εξαρτώνταν από τον ατμό ή το κάρβουνο για τη βιομηχανική ανάπτυξη», εκτιμούν σε μια συλλογική δήλωση που δημοσιοποιήθηκε από το Φόρουμ για την Ενημέρωση και τη Δημοκρατία.

«Αυτός ο πόρος θα είναι ακόμη πιο ουσιώδης στην οικονομία του μέλλοντος, που θα έχει άξονα την τεχνητή νοημοσύνη», υπογραμμίζουν αυτοί οι οικονομολόγοι, μεταξύ των οποίων είναι επίσης ο Φιλίπ Αγκιόν, ο Τιμ Μπέσλεϊ, η Νταϊάν Κόιλ και η Φραντσέσκα Μπρία.

Τα «μέσα ενημέρωσης δημόσιου συμφέροντος», δηλαδή αυτά που παρέχουν ενημέρωση βασισμένη στα γεγονότα και αξιόπιστη, ενώ είναι ανεξάρτητα σε συντακτικό επίπεδο, «διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο» και «εντούτοις, παντού στον κόσμο, απειλούνται», διαπιστώνουν.

Οι οικονομολόγοι καλούν τις δημόσιες εξουσίες «να επενδύσουν σε μια ελεύθερη και ανεξάρτητη δημοσιογραφία» μέσω άμεσων ή έμμεσων επιδοτήσεων ή θεσπίζοντας «ψηφιακούς φόρους στις κύριες πλατφόρμες».

Η Επιτροπή τονίζει ότι, ενώ η τεχνητή νοημοσύνη έχει τη δυνατότητα να φέρει επανάσταση σε διάφορους τομείς, από μόνη της δεν μπορεί να οδηγήσει σε οικονομική ανάπτυξη ή να αντιμετωπίσει την αχαλίνωτη ανισότητα που αντιμετωπίζουμε. Αντίθετα, ένα ισχυρό πλαίσιο για δωρεάν και αξιόπιστη πληροφόρηση είναι απαραίτητο για την αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων:

« Τα μέσα ενημέρωσης δημοσίου συμφέροντος διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην εγγύηση αυτής της παροχής πληροφοριών και στη διασφάλιση της ποιότητάς της. Λειτουργούν σαν τις κεντρικές τράπεζες της πληροφοριακής οικονομίας: παρέχουν στο σύστημα την εμπιστοσύνη που είναι απαραίτητη για τη λειτουργία του .»

Καθώς μπαίνουμε στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, η Επιτροπή προειδοποιεί:

« Η πληροφορία είναι ένα δημόσιο αγαθό που οι δυνάμεις της αγοράς από μόνες τους δεν θα μπορέσουν ποτέ να παράσχουν στο επίπεδο που απαιτεί η σύγχρονη κοινωνία μας. Τα τρέχοντα επιχειρηματικά μοντέλα αποτυγχάνουν και καθώς τα έσοδα μετατοπίζονται σε διαδικτυακές πλατφόρμες, ισχυρές οντότητες μπορούν να οικειοποιηθούν ή να φιμώσουν ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης. Είναι ανησυχητικό ότι η κρατική υποστήριξη για τα μέσα ενημέρωσης δημοσίου συμφέροντος παραμένει χαμηλή, ειδικά σε σύγκριση με τους σημαντικούς πόρους που διατίθενται στην προπαγάνδα από αυταρχικά καθεστώτα.»

Για την καταπολέμηση αυτής της κρίσης, η Επιτροπή καλεί όλες τις κυβερνήσεις που έχουν δεσμευτεί για οικονομική ανάπτυξη και δημοκρατική ευημερία:

• Επενδύστε σε νέα μοντέλα για την υποστήριξη και την προστασία των ελεύθερων και ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης. Αυτό σημαίνει ότι η δημόσια υποστήριξη και οι επενδύσεις σε μέσα ενημέρωσης δημόσιου συμφέροντος πρέπει να αυξηθούν τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, μεταξύ άλλων, για παράδειγμα, μέσω της εφαρμογής ενός φόρου ψηφιακών υπηρεσιών .

• Διαμορφώστε το οικοσύστημα των μέσων ενημέρωσης μέσω μιας νέας γενιάς «πολιτικών για τη βιομηχανία πληροφοριών» που θα ρυθμίσουν καλύτερα την αγορά και θα μειώσουν το χάσμα πληροφόρησης.

Προτείνουν επίσης «να διαμορφωθούν τα οικοσυστήματα της ενημέρωσης με τρόπο που να υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον», κυρίως με «τις κατάλληλες κανονιστικές ρυθμίσεις» των τεχνολογικών ομίλων και της τεχνητής νοημοσύνης.

Τα μέτρα αυτά θα επέτρεπαν να αποφευχθεί «μια πορεία που μοιάζει να οδηγεί στην κατάρρευση της δημοσιογραφίας δημόσιου συμφέροντος, με σημαντικές συνέπειες για την οικονομία μας, την κοινωνία μας και τις δημοκρατίες μας», σύμφωνα με τους ίδιους.

Το κόστος τους είναι «σχετικά χαμηλό» και πρέπει να πραγματοποιηθούν «σε συνεννόηση με την κοινωνία των πολιτών και τον ιδιωτικό τομέα».

«Παράθυρο ευκαιρίας» στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ

Η δήλωση απευθύνει σαφή έκκληση προς τους παγκόσμιους ηγέτες που συγκεντρώνονται στη Νέα Υόρκη για τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ:

«Είναι καιρός να αναγνωριστεί η πραγματική αξία των μέσων ενημέρωσης δημοσίου συμφέροντος και να χρησιμοποιηθεί όλο το φάσμα των οικονομικών πολιτικών που έχουν στη διάθεσή τους οι κυβερνήσεις για να σταματήσει η παρακμή τους .»

Σε ένα απαιτητικό γεωπολιτικό πλαίσιο, οι δημοκρατικές χώρες έχουν μια μοναδική ευκαιρία να ηγηθούν και να ανακοινώσουν σαφείς δεσμεύσεις για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας των μέσων ενημέρωσης δημοσίου συμφέροντος και του δικαιώματος κάθε πολίτη να έχει πρόσβαση σε αξιόπιστες πληροφορίες.

Το Διεθνές Συνέδριο Υψηλού Επιπέδου για την Ακεραιότητα της Πληροφορίας και τα Ανεξάρτητα Μέσα Ενημέρωσης, που συνδιοργανώνεται από το Φόρουμ για την Πληροφόρηση και τη Δημοκρατία και το Διεθνές Ταμείο για τα Μέσα Ενημέρωσης Δημοσίου Συμφέροντος στις 29 και 30 Οκτωβρίου 2025, θα αποτελέσει μια μοναδική ευκαιρία να μεταφραστούν αυτές οι δεσμεύσεις σε συγκεκριμένες ανακοινώσεις.

Ποιοι υπογράφουν το κείμενο

Την προειδοποίηση υπογράφουν οι οικονομολόγοι:

• Daron Acemoğlu , Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών 2024, Καθηγητής Ινστιτούτου στο MIT, Συν-Διευθυντής Διδακτικού Προσωπικού της Πρωτοβουλίας Διαμόρφωσης του Μέλλοντος της Εργασίας του MIT και Ερευνητικός Συνεργάτης στα νεοσύστατα Blueprint Labs του MIT

• Philippe Aghion , Καθηγητής στο Collège de France, στο INSEAD και στο London School of Economics

• Sir Tim Besley , Καθηγητής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών και Καθηγητής Οικονομικών Ανάπτυξης με την έδρα W. Arthur Lewis στο Τμήμα Οικονομικών του London School of Economics

• Δρ. Francesca Bria , Επίτιμη Καθηγήτρια IIPP, UCL London, Επικεφαλής Έργου EuroStack, Πρόεδρος, Νέες Ευρωπαϊκές Εγκαταστάσεις Bauhaus, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Πρόεδρος του Οργανισμού Καινοτομίας ART-ER, Ιταλία

• Δρ. Ντέιμ Νταϊάν Κόιλ , Καθηγήτρια Δημόσιας Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ

• Δρ. Ομπιαγκέλι Εζεκβεσίλι , Πρόεδρος, Ανθρώπινο Κεφάλαιο Αφρικής και Ιδρυτής Σχολής Πολιτικής, Πολιτικής και Διακυβέρνησης

• Δρ. Mariana Mazzucato , Καθηγήτρια Οικονομικών της Καινοτομίας και της Δημόσιας Αξίας στο University College London, UCL, και Ιδρυτική Διευθύντρια του Ινστιτούτου Καινοτομίας και Δημόσιου Σκοπού του UCL, IIPP

• Δρ. Atif Mian , John H. Laporte, Jr., Τάξη 1967, Καθηγητής Οικονομικών, Δημόσιας Πολιτικής και Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον

• Δρ. Andrea Prat , Richard Paul Richman, Καθηγήτρια Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Columbia Business School και Καθηγήτρια Οικονομικών στο Τμήμα Οικονομικών του Πανεπιστημίου Columbia

• Δρ. Vera Songwe , Πρόεδρος και Ιδρύτρια, Μηχανισμός Ρευστότητας και Βιωσιμότητας, και Μη Κάτοικος Ανώτερη Ερευνήτρια, Παγκόσμια Οικονομία και Ανάπτυξη, Brookings

• Δρ. Joseph Stiglitz , Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών 2001, Πανεπιστήμιο Columbia, Ιδρυτής και Συν-Πρόεδρος της Πρωτοβουλίας για τον Πολιτικό Διάλογο, Κύριος Οικονομολόγος του Ινστιτούτου Roosevelt

zougla.gr